Autostradowa Obwodnica Gdańska 18.09.1939 r. - 14.09.1941 r.

Niejednokrotnie na niektórych niemieckich ogólnodostępnych mapach drogowych z lat 40-tych widać zaznaczoną bardzo ogólnie autostradową obwodnicę Gdańska. Czy należy traktować to całkiem serio, czy też raczej jako kolejną nigdy niezrealizowaną "autostradową fantazję" okupanta ? Bardzo słabo zachowane ślady jakie znalazłem na współczesnych zdjęciach SAT oraz stosowna dokumentacja znajdująca się w Bundesarchiv potwierdzają iż była to jednak realna inwestycja w bardzo zaawansowanym stadium budowy.

Przechodząc do meritum sprawy - pośród innej dokumentacji niemieckiej dotyczącej bardzo śmiałych projektów "autostradowych" - takich jak przykładowo RAB Berlin - Piła - Olsztyn (1941r.) jest w niej wzmianka o konkretnym projekcie z okresu lipiec - listopad 1941 roku dotyczącego autostrady Berlin - Królewiec z nowo planowanym odgałęzieniem łączącym (RAB Berlin-Królewiec) z lotniskiem w Gdańsku. Co więcej - w innym dokumencie jest także wzmianka o RAB Gdynia - Wejherowo (w oryginale: RAB Gotenhafen - Neustadt). W tym jednak przypadku być może był to tylko projekt czysto teoretyczny - w każdym razie nie ma śladów w terenie świadczących o jakichkolwiek pracach budowlanych z nim związanych. Natomiast połączenie "berlinki" z lotniskiem w Gdańsku (chodzi o nieistniejące już dzisiaj lotnisko na Zaspie) realizowano na całym jego planowanym przebiegu. Wszystkie dotychczas znane i zachowane jeszcze pozostałości po tej inwestycji zostały udokumentowane tutaj: [link widoczny dla zalogowanych] . Natomiast od siebie dodam iż słabo zachowane ślady jakie znalazłem na mapach SAT - ciągną się jeszcze dalej na południe (potwierdziła to ostatecznie mapa topograficzna jaka pojawi się wkrótce na stronie o berlince) aż nieco poza miejscowość Borzęcin w pobliżu której obwodnica Gdańska, "berlinka" oraz RAB Gdańsk-Bydgoszcz (tak - to nie jest pomyłka) miały tworzyć autostradowy węzeł.

Na podstawie stosownego fragmentu mapy topograficznej z 1972 roku poddałem amatorskiej analizie i licznym próbom rekonstrukcji (wszystkie znane Bartoszowi) złożoną konfigurację nasypów koło Zakoniczyna. Jednoznacznie wynika z nich iż tamże miał być jednak kolejny autostradowy węzeł, jednak tymczasowym priorytetem było połączenie "berlinki" z lotniskiem w Gdańsku. Wobec tego projekt RAB Gdynia - Wejherowo był chyba jednak brany przez Niemców pod uwagę, lecz tymczasowo odłożono jego realizację na okres późniejszy.

Niezależnie więc od tego jak miało być w rzeczywistości - poniżej przedstawiam ostatnią z moich amatorskich prób tej rekonstrukcji (z października 2011 r.). Moim zdaniem najbardziej prawdopodobną i sensowną, więcej pomysłów w tej kwestii nie mam.

[link widoczny dla zalogowanych]

W kwestii tej rekonstrukcji mile widziana jest pomoc i współpraca osób zajmujących się zawodowo projektowaniem dróg i/lub inżynierią lądową oraz innych forumowiczów.

Wnioski jakie wobec tego nasuwają się na podstawie znanych już na stronie o berlince materiałów, map oraz zdjęć SAT są następujące : niewykluczone iż sama idea budowy obecnie istniejącej obwodnicy Trójmiasta była inspirowana jakimiś wcześniejszymi planami poniemieckimi - przy tym nie mówię tu o koncepcyjnych i bardzo ogólnych mapkach z książki p. Lorensa. Mimo iż w tej kwestii różnią się one nieco między sobą same w sobie - jak na razie są one jedynym znanym nam świadectwem historycznym potwierdzającym jednak bezsprzecznie prowadzenie prac projektowo-budowlanych nad Autostradową Obwodnicą Trójmiasta już w latach 40 - tych XX wieku.

Tak mapa jest, czasu nie ma. Ale dodam, dodam.

Mimo iż jest mi ona już znana - czekamy z niecierpliwością.

Natomiast kwestia budowy AOT była częścią większej inwestycji - przebudową Gdańska (budowy Neue Stadt Danzig), którą częściowo zdołano wcielić w życie. Według mapy [link widoczny dla zalogowanych] są to osiedla domków jednorodzinnych obok nazw Zigankenberg, Emaus, Schidlitz. Idea budowy AOT aż do Wejherowa miałaby oczywiście także sens i znaczenie wojskowe - usprawniała by bowiem komunikację z m.in poligonami wojskowymi jakie funkcjonowały w tamtym rejonie (przykładowe to: Łeba, Babie Doły) - więc całkiem realne wydaje się jej powstanie w przypadku wygrania przez Niemców wojny. O ile znamy jednak przebieg łącznika "berlinka - lotnisko" o tyle RAB Gdynia - Wejherowo należy póki co do zagadkowych. Należy jednak przypuszczać iż od północy byłby to szlak a-la obecna OT (S-6) - tzn kończyłby się/zaczynał podobnie w bliskich okolicach Wejherowa (Neustadt).

Premiera mapy okolic Gdańska z 1959 już za nami. Ciąg śladów po budowie AOT z lat 40-tych biegnący na południe od rzeki Raduni w dużej mierze został niestety już zniwelowany - ocalała jedynie ich część w lesie otaczającym "wzgórze 76,4". Dalszy ich ciąg jeszcze do niedawna był słabo widoczny na Google Earth - po niedawnej aktualizacji zdjęć SAT tego rejonu sytuacja uległa (paradoksalnie) pogorszeniu. W połączeniu z brakiem wcześniejszej znajomości tej mapy - te brakujące ślady są obecnie nie do odnalezienia (wyodrębnienia) i ciężko teraz udowodnić ich wcześniejsze istnienie. Przyznaję - teraz nie odnalazł bym ich wcale.

Dzięki doskonałej jakości zdjęciom SAT dostępnych obecnie na [link widoczny dla zalogowanych] widać zakres i stan zaawansowania prac przy budowie AOT prowadzonej w latach 40-tych XX wieku na zachód od Juszkowa pomiędzy obecnymi peryferyjnymi ulicami tej miejscowości - Leśną i Zdrową:

pola jasne - ślady po sztucznych nasypach.
pola ciemne - ślady po sztucznych wykopach.

źródło: NOKIA Maps

[link widoczny dla zalogowanych]

Dalszy ciąg tych śladów i jednocześnie ich południowe zakończenie można z ledwością dostrzec na starych zdjęciach wciąż dostępnych dzięki programowi Google Earth:

źródło: GoogleEarth

[link widoczny dla zalogowanych]

Dla ułatwienia ich lokalizacji - na ówczesną polną drogę naniosłem obecnie dla niej stosowaną nazwę ulicy Zdrowej. Śłady po pracach ziemnych są słabo widoczne na lewo od naniesionej nazwy:

- wschodni ciąg pryzm kończył się nieco na południe od ul. Zdrowej
- zachodni ciąg pryzm kończył się od ulicy Zdrowej

Jak zapewne widać - całość biegła dalej w kierunku południowo-zachodnim w formie charakterystycznego rozszerzenia co potwierdza stosowna mapa topograficzna tego rejonu z 1959 roku. Zapewne istniały więc kiedyś także i pozostałe ślady, których "brakuje" na powyższych zrzutach lecz niestety nie są one widoczne na żadnej ze znanych mi zdjęć SAT.

Jak już kiedyś pisałem - wiele niewyraźnych i niepotwierdzonych śladów na mapach SAT sugerowało iż w okolicach Borzęcina prowadzono także zaawansowane prace budowlane nad autostradowym węzłem dla RAB Berlin-Królewiec i Gdańsk-Bydgoszcz. Niedawno dodany na stronie "plan przebudowy Gdańska" potwierdził jedynie słuszność moich domysłów iż rzeczywiście coś takiego tam planowano. W związku z tym w załączniku publikuję fragment pliku kmz jaki stworzyłem jakiś czas temu. Jest to prawdopodobny wygląd węzła autostradowego koło Borzęcina:

Źródło zdjęcia SAT: GoogleMaps

[link widoczny dla zalogowanych]

1. Węzeł "Borzęcin"

Ostatnio uaktualniony na stronie plik KMZ jest wynikiem ponownej analizy dostępnych zdjęć SAT. Wszystko wskazuje na to że budowę autostradowego węzła koło Borzęcina rozpoczęto nieco bardziej na poludnie niż do tej pory sądziłem. Porównując wiele zdjęć SAT z różnych przeglądarek - w zależności od czasu i pory roku ich wykonania - widać wiele różnych śladów ewidentnie sztucznego pochodzenia. W związku z tym wszystkie te informacje zebrałem i naniosłem na poniższy załącznik. Ze śladów wynika że RAB Berlin-Królewiec miała iść po wiadukcie nad RAB Gdańsk-Bydgoszcz.

Równolegle na północ do obecnej ul. Ptasiej biegnie ślad po prawdopodobnie rozpoczętej budowie lokalnej drogi. Urywa się on nagle na zachód od wsi, gdzie być może planowano zbudowanie nowej drogi-łącznika jak hipotetycznie zaznaczono.

[link widoczny dla zalogowanych]

fragment mapy satelitarnej Bing Maps

2. Węzeł "Migowo"

Wiele wskazuje też na to, że znikajacy w chwili obecnej wykop koło Migowa był miejscem rozpoczętej budowy kolejnego węzła na poniemieckiej koncepcji AOT z lat 40-tych XX wieku. Na widocznym niżej załączniku: patrząc od południa - najpierw jest bardzo szeroki przepust - najszerszy ze wszystkich na szlaku AOT (pozostałe zachowane przepusty odpowiadają szerokości wyłącznie drogi dwupasmowej), a następnie szlak robi nagły skręt na północny-wschód w kierunku centrum miasta. Widać też tam jakby sporą rezerwację terenu pod coś więcej niż budowę samej drogi. W związku z tym pokusiłem się jakiś czas temu o stworzenie kilku projektów hipotetycznych węzłów drogowych na tamtym obszarze. Brałem więc pod uwagę różne warianty węzła typu "trąbka" ale najbardzie pasowałby tam jednak typ "pół-koniczyna" - taki jak w załączniku, Jest to moim zdaniem wariant możliwie najbardziej optymalny, Oczywiscie przy teoretycznym założeniu że węzeł miał tam rzeczywiście powstać.

[link widoczny dla zalogowanych]

fragment topograficznej mapy Gdańska w skali 1 :10 000 - 1978 r.

Podsumowując - wynikałoby z tego że budowę AOT zamierzano zrealizować według poniższego Planu przebudowy Gdańska:

[link widoczny dla zalogowanych]

fragment poniemieckiego planu przebudowy Gdańska z lat 40-tych XX w. .

Znana jest już data zakończenia prac przy budowie AOT. W książce: Mythos Reichsautobahn - Bau und Inszenierung der "Strassen des Fuehrers" 1939-1941 autorów E.Schuetz & E.Gruber ( wydanie 2, Berlin 2000 r.) na stronie 64 podano, iż (w wolnym tłumaczeniu):

Rozpoczęcie budowy autostrady w Gdańsku zainicjowano wyjątkowo skromną uroczystością dnia 18 września 1939 roku - dwa tygodnie od rozpoczęcia wojny, z okazji przyłączenia (obszaru) Wolnego Miasta Gdańska do Rzeszy. Szybko po Anschlussie (wszelakie prace) zakończono poraz ostatni wbito szpadel (na tej inwestycji) dnia 14 września 1941 roku.

Zatem powyższy plan przebudowy Gdańska z pewnością pochodzi sprzed 1939 roku. Błyskawiczne zainicjowanie tej budowy wskazuje na to, że od strony czysto projektowej była ona już opracowana i przygotowana także przed 1939 rokiem - więc z pewnością musiała istnieć także wszelaka jej dokumentacja techniczna.

Link do wspomnianego fragmentu książki:

[link widoczny dla zalogowanych]

Na zachód od Będzieszyna wyraźnie widać łańcuch zaoranych śladów po pryzmach - w kształcie wydłużonej litery "D". W tle - wklejony obraz symulujący wygląd autostradowego węzła kolo Borzęcina według dotychczas znanych śladów ziemnych (z dotychczasowych starszych edycji map Google Earth).

[link widoczny dla zalogowanych]

Pochodzenie map: Google Earth

Zdjęcia radarowe Polski wykonane w technice LIDAR jakie udostępnił Geoportal 2 potwierdzają iż jest to zaledwie fragment śladów po pracach ziemnych związanych z budową autostrady Berlin-Królewiec oraz jeden z 4 wierzchołków węzła autostradowego typu "koniczyna" jaki miał powstać pod Bożęcinem. Całość śladów jest widoczna tu: [link widoczny dla zalogowanych]

Ślady te są początkowym stadium budowy nasypu ziemnego.